بیع فضولى‏

 

بیع فضولى‏

سوال 1478: اینجانب قسمتى از یک زمین زراعى را از برادرم به نحو بیعِ شرط خریده‏ام، ولى برادرم اقدام به فروش مجدّد آن به شخص دیگرى نموده است، آیا معامله دوّم او صحیح است؟
جواب: اگر بیع اوّل بر وجه صحیح شرعى محقق شده باشد، فروشنده حق فروش آن را به شخص دیگر قبل از فسخ بیع اول ندارد و اگر این کار را انجام دهد، بیع دوم فضولى و منوط بر اجازه مشترى اول است.

سوال 1479: اعضاى یک شرکت تعاونى قطعه زمینى را براى سکونت خریده‏اند که پول آن را خودشان پرداخته‏اند ولى سند رسمى آن به نام شرکت ثبت شده است، اخیرا هیئت ادارى شرکت که در خرید و تأمین پول زمین نقشى نداشته‏اند، به عضویت شرکت در آمده و بدون کسب رضایت اعضاى قبلى اقدام به فروش زمین به قیمتى کمتر از قیمت واقعى آن کرده‏است، آیا این بیع جایز است؟
جواب: اگر اشخاص معیّنى با پول خود زمین را براى خودشان خریده‏اند، زمین، ملک آنان است و کس دیگرى در آن حقّى ندارد و فروش آن به دیگران توسط هیئت ادارى شرکت، بدون اجازه مالکان آن، فضولى است ولى اگر آن را با سرمایه شرکت که یک شخصیت حقوقى است، براى خود شرکت خریده‏اند، جزء اموال شرکت تعاونى خواهد بود و در این صورت جایز است هیئت ادارى بر اساس مقرّرات شرکت در آن تصرّف نماید.

سوال 1480: شخصى در هنگام سفر، برادرش را وکیل رسمى نموده تا خانه‏اش را به هر کسى حتّى خودش بفروشد،ولى بعد از بازگشت از سفر از تصمیم خود مبنى بر فروش خانه منصرف شد و انصراف خود را بطور شفاهى به برادرش اطلاع داد، ولى برادر او به استناد وکالت رسمى مذکور، خانه را به خود منتقل نمود و سند آن را به نام خود ثبت کرد بدون آنکه پول را به موکّل بدهد و یا خانه را از او تحویل بگیرد، آیا این بیع صحیح است؟
جواب: اگر ثابت شود که وکیل بعد از اطلاع از عزل خود هر چند بطور شفاهى، اقدام به فروش خانه به خودش نموده است، بیع، فضولى و منوط به اجازه موکلّ است.

سوال 1481: اگر مالکى کالاى خود را به کسى بفروشد و سپس مجدّدا آن را بدون آنکه حق فسخ بیع اول را داشته باشد به شخص دیگرى بفروشد، آیا این بیع او صحیح است؟ و در صورتى که کالاى فروخته شده نزد او موجود باشد، آیا جایز است مشترى دوم به استناد بیع دوّم، آن را مطالبه کند؟
جواب: بعد از اتمام بیع اول کالا، فروش مجدّد آن به شخص دیگر بدون اجازه مشترى اول، فضولى و منوط به اجازه او خواهد بود و تا بیع دوم را اجازه نداده است، حق دارد کالا را در هر جایى که یافت، اخذ کند و مشترى دوم حق ندارد آن را از فروشنده مطالبه کند.

سوال 1482: شخصى زمینى را با اموال شخص دیگرى خریده است، آیا این زمین ملک او محسوب مى‏شود یا ملک صاحب مال؟
جواب: اگر زمین را با عین مال شخص دیگرى خریده باشد، در صورتى که صاحب مال، معامله را اجازه دهد، بیع از طرف او واقع مى‏شود و خریدار حقّى در آن ندارد و اگر اجازه ندهد، بیع، باطل است. برخلاف زمانى که زمین را براى خودش و در ذمّه بخرد و سپس پول آن را از مال شخص دیگرى بدهد، در این صورت زمین ملک خود او خواهد بود ولى پول آن را به فروشنده بدهکار است و همچنین ضامن مال شخصى که پول او را به فروشنده داده است، مى‏باشد و بر فروشنده هم واجب است که آنچه را در ابتدا به عنوان قیمت زمین دریافت کرده است به مالک آن برگرداند.

سوال 1483: اگر شخصى مال دیگرى را بطور فضولى بفروشد و پول آن را گرفته و براى احتیاجات خود مصرف نماید و سپس بعد از گذشت مدّت زیادى بخواهد عوض آن را به صاحب مال بدهد، آیا باید همان مبلغى را که از فروش مال او بدست آورده است به او بدهد یا قیمت آن را در آن زمان و یا در زمان پرداختِ عوض به او بپردارد؟
جواب: اگر مالک بعد از اجازه اصل بیع، اجازه قبض ثمن را هم بدهد، باید همان مبلغى را که به عنوان ثمن از مشترى گرفته، به مالک بدهد و اگر اصل بیع را رد کند باید در صورت امکان، عین مال مالک را به او برگرداند و در صورت عدم امکان باید عوض آن را اعم از مثل یا قیمت به او بدهد و احوط این است که با مالک در مورد تفاوت قیمت زمان معامله و روز اداء، مصالحه نماید.