تشریح میّت و پیوند اعضا

 

تشریح میّت و پیوند اعضا

سوال 1281: بررسى بیماریهاى قلب و عروق و برگزارى سلسله مباحث راجع به آن، براى کشف مسائل جدید، مستلزم دستیابى به قلب و عروق افرادى است که از دنیا رفته‏اند، تا معاینه و آزمایش بر روى آنها انجام شود، با توجه به اینکه آنان بعد از آزمایشات و بررسى‏ها بعد از یک روز یا بیشتر اقدام به دفن آنها مى‏کنند، سؤال این است:
1 - آیا انجام این بررسى‏ها بر روى جسد فرد مسلمان جایز است؟
2 - آیا دفن قلب و عروقى که از جسد میّت برداشته شده‏اند، جدا از آن جسد، جایز است؟
3 - با توجه به مشکلات دفن قلب و عروق بطور جداگانه، آیا دفن آنها همراه با جسد دیگر، جایزاست؟
جواب: اگر نجات نفس محترمى یا کشف مطالب جدید علم پزشکى که موردنیاز جامعه است و یا دستیابى به اطلاعاتى راجع به بیمارى که زندگى مردم را تهدید مى‏کند، منوط به آن باشد، تشریح جسد میّت اشکال ندارد، ولى واجب است تا حد امکان از جسد میّت مسلمان استفاده نشود و اجزایى هم که از جسد فرد مسلمان جدا شده‏اند، در صورتى که دفن آنها با جسد، حرج یا محذورى نداشته باشد واجب است با خود جسد دفن شود و الاّ دفن آنها بطور جداگانه و یا با جسد میّت دیگر جایز است.

سوال 1282: آیا تشریح براى تحقیق درعلت مرگ در صورت مشکوک بودن، مانند شک در اینکه میّت بر اثر سم مرده یا خفگى و یا غیر آن، جایز است یا خیر؟
جواب: اگر کشف حقیقت متوقف بر آن باشد، اشکال ندارد.

سوال 1283: تشریح جنین سقط شده در تمامى مراحل عمرش، براى دستیابى به اطلاعاتى در علم بافت شناسى، با توجه به اینکه وجود درس تشریح در دانشکده پزشکى ضرورى است، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر نجات جان نفس محترمى یا کشف مطالب پزشکى جدیدى که جامعه به آن نیازمند است و یا دستیابى به اطلاعاتى راجع به یک بیمارى که زندگى مردم را تهدید مى‏کند، منوط به تشریح جنین سقط شده باشد، این عمل جایز است ولى سزاوار است که تا حد امکان از جنین سقط شده متعلّق به مسلمانان و یا کسى که محکوم به اسلام است استفاده نشود.

سوال 1284: آیا استخراج قطعه پلاتین از بدن میّت مسلمان از طریق تشریح جسد قبل از دفن، به علت قیمت و کمبود آن، جایز است؟
جواب: استخراج پلاتین در فرض سؤال، به شرطى که بى‏احترامى به میّت محسوب نشود جایز است.

سوال 1285: آیا نبش قبور اموات اعم از اینکه در قبرستان مسلمانان باشند یا غیر آنها، براى دستیابى به استخوان آنان به منظور استفاده‏هاى آموزشى در دانشکده پزشکى جایز است؟
جواب: نبش قبور مسلمانان براى اینکار جایز نیست مگر آنکه نیاز فورى پزشکى براى دستیابى به آنها وجود داشته باشد و دسترسى به استخوان میّت غیرمسلمان هم ممکن نباشد.

سوال 1286: آیا کاشت مو در سر براى کسى که موهاى سرش سوخته است و در انظار عمومى مردم از این جهت رنج مى‏برد، جایز است؟
جواب: این کار فى‏نفسه اشکال ندارد به شرط اینکه از موى حیوان حلال گوشت و یا موى انسان باشد.

سوال 1287: اگر شخصى مبتلا به بیمارى شود و پزشکان از درمان وى ناامید گردند و اعلام نمایند که او بزودى از دنیا خواهد رفت، در این صورت آیا برداشتن اعضاى حیاتى بدن او مثل قلب و کلیه و غیره قبل از وفات وى و پیوند آنها به بدن شخص دیگر جایز است؟
جواب: اگر برداشتن اعضاى بدن او منجر به مرگ وى شود حکم قتل او را دارد، و در غیر این صورت اگر با اجازه خود او باشد اشکال ندارد.

سوال 1288: آیا استفاده از عروق و رگهاى جسد شخص متوفّى براى پیوند به بدن یک فرد بیمار، جایز است؟
جواب: اگر با اذن میّت در دوران حیاتش و یا با اذن اولیاى او بعد از مردنش باشد و یا نجات جان نفس محترمى منوط به آن باشد، اشکال ندارد.

سوال 1289: آیا در قرنیّه‏اى که از بدن میّت جدا شده و به بدن انسان دیگرى پیوند زده مى‏شود و در حالى که این کار غالبا بدون اجازه اولیاء میّت انجام مى‏شود، دیه واجب است؟ و بر فرض وجوب، مقدار دیه هر یک از چشم و قرنیّه چقدر است؟
جواب: برداشتن قرنیّه از بدن میّت مسلمان حرام است و موجب دیه مى‏شود که مقدار آن پنجاه دینار است ولى اگر با رضایت و اذن میّت قبل از مرگش، برداشته شود اشکال ندارد و موجب دیه نیست.

سوال 1290: یکى از مجروحین جنگ از ناحیه بیضه‏هایش زخمى شده، به طورى که منجر به قطع آنها گشته است، آیا استفاده از داروهاى هورمونى براى حفظ قدرت جنسى و ظاهر مردانه‏اش براى او جایز است؟ و اگر تنها راه دستیابى به نتایج مذکور و پیدا کردن قدرت بچه‏دار شدن، پیوند بیضه فرد دیگرى به او باشد، حکم آن چیست؟
جواب: اگر پیوند بیضه به بدن او ممکن باشد به طورى که بعد از پیوند و التیام، جزئى از بدن او شود، از جهت طهارت و نجاست اشکال ندارد و همچنین از جهت قدرت بچه‏دار شدن و الحاق فرزند به او هم مشکلى نیست. استعمال داروهاى هورمونى براى حفظ قدرت جنسى و ظاهر مردانگى‏اش هم اشکال ندارد.

سوال 1291: با توجه به اهمیّت پیوند کلیه براى نجات جان بیماران، پزشکان به فکر افتاده‏اند که یک بانک کلیه ایجاد کنند و این بدین معنى است که افراد زیادى بطور اختیارى مبادرت به اهداء یا فروش کلیه مى‏کنند، آیا فروش یا اهداى کلیه یا هر عضو دیگرى از بدن بطور اختیارى جایز است؟ این عمل هنگام ضرورت چه حکمى دارد؟
جواب: مبادرت مکلّف در هنگام حیات، به فروش یا هدیه کردن کلیه یا هر عضو دیگرى از بدن خود براى استفاده بیماران از آنها در صورتى که ضرر معتنابه براى او نداشته باشد اشکال ندارد، بلکه در مواردى که نجات جان نفس محترمى متوقف بر آن باشد، اگر هیچگونه حرج یا ضررى براى خود آن شخص نداشته باشد، واجب مى‏شود.

سوال 1292: بعضى از افراد دچار ضایعات مغزى غیر قابل درمان و برگشت مى‏شوند که بر اثر آن، همه فعالیت‏هاى مغزى آنان از بین رفته و به حالت اغماى کامل فرو مى‏روند و همچنین فاقد تنفس و پاسخ به محرّکات نورى و فیزیکى مى‏شوند، دراین گونه موارد احتمال بازگشت فعالیت‏هاى مذکور به وضع طبیعى کاملا از بین مى‏رود و ضربان خودکار قلب مریض باقى مى‏ماند که موقّت است و به کمک دستگاه تنفس مصنوعى انجام مى‏گیرد و این حالت به مدّت چند ساعت و یا حداکثر چند روز ادامه پیدا مى‏کند، وضعیت مزبور در علم پزشکى مرگ مغزى نامیده مى‏شود که باعث فقدان و از دست رفتن هر نوع شعور و احساس و حرکتهاى ارادى مى‏گردد و از طرفى بیمارانى وجود دارند که نجات جان آنان منوط به استفاده از اعضاى مبتلایان به مرگ مغزى است، بنابراین آیا استفاده از اعضاى مبتلا به مرگ براى نجات جان بیماران دیگر جایز است؟
جواب: اگر استفاده از اعضاى بدن بیمارانى که در سؤال توصیف شده‏اند براى معالجه بیماران دیگر، باعث تسریع در مرگ و قطع حیات آنان شود جایز نیست، در غیر این صورت اگر عمل مزبور با اذن قبلى وى صورت بگیرد و یا نجات نفس محترمى متوقف بر آن عضو مورد نیاز باشد، اشکال ندارد.

سوال 1293: علاقمند هستم اعضاى خود را هدیه کرده و از بدن من بعد از مردنم استفاده شود و تمایل خود را هم به اطلاع مسئولین رسانده‏ام. آنان نیز از من خواسته‏اند که آن را در وصیّتنامه خود نوشته و ورثه را هم از خواست خود آگاه کنم، آیا چنین حقّى را دارم؟
جواب: استفاده از اعضاى میّت براى پیوند به بدن شخص دیگر براى نجات جان او یا درمان بیمارى وى اشکال ندارد و وصیّت به این مطالب هم مانعى ندارد مگر در اعضایى که برداشتن آنها از بدن میّت، موجب صدق عنوان مثله باشد و یا عرفا هتک حرمت میّت محسوب شود.

سوال 1294: انجام عمل جراحى براى زیبایى چه حکمى دارد؟
جواب: این کار فى‏نفسه اشکال ندارد.

سوال 1295: آیا معاینه عورت افراد توسط یک مؤسسه نظامى جایز است؟
جواب: کشف عورت دیگران و نگاه کردن به آن و وادار کردن صاحب عورت به کشف عورت در برابر دیگران جایز نیست مگر آنکه ضرورتى مثل رعایت قانون و یا معالجه، آن را اقتضا کند.

سوال 1296: کلمه «ضرورت» به عنوان شرط جواز لمس زن یا نظر به او توسط پزشک، زیاد تکرار مى‏شود، «ضرورت» چه معنایى دارد و حدود آن کدام است؟
جواب: مراد از ضرورت در فرض سؤال این است که تشخیص بیمارى و درمان آن متوقف بر لمس و نظر باشد و حدود ضرورت هم بستگى به مقدار، نیاز دارد.

سوال 1297: آیا براى پزشک زن نگاه کردن و لمس عورت زن براى معاینه و تشخیص بیمارى جایز است؟
جواب: جایز نیست مگر در موارد ضرورت.

سوال 1298: آیا لمسِ بدن زن و نگاه کردن به آن توسط پزشک مرد هنگام معاینه، جایز است؟
جواب: درصورتى که درمان منوط به برهنه کردن بدن زن در برابر پزشک مرد و لمس و نگاه‏کردن به آن باشد و معالجه با مراجعه به پزشک زن امکان نداشته باشد، اشکال ندارد.

سوال 1299: نگاه کردن پزشک زن به عورت زن دیگر و لمس آن در صورتى که معاینه آن بوسیله آینه امکان داشته باشد، چه حکمى دارد؟
جواب: در صورتى که نگاه کردن با آینه ممکن باشد و نگاه کردن مستقیم و لمس ضرورتى نداشته باشد، جایز نیست.

سوال 1300: اگر براى پرستار غیر مماثل (غیر هم جنس با بیمار) هنگام گرفتن نبض (فشارخون) و چیزهاى دیگرى که احتیاج به لمس بدن بیمار دارند، دست کردن دستکش امکان داشته باشد، آیا انجام آن اعمال بدون دستکش هایى که پزشک هنگام درمان بیمار ازآنها استفاده مى‏کند، جایز است؟
جواب: با امکان لمس از روى لباس یا با دست کردن دستکش هنگام معالجه، ضرورتى به لمس بدن مریض غیر مماثل (غیر هم جنس) وجود ندارد و بنابر این جایز نیست.

سوال 1301: در صورتى که عمل جراحى زیبایى براى زنان توسط پزشک مرد مستلزم نگاه‏کردن و لمس باشد آیا انجام آن جایز است؟
جواب: عمل جراحى زیبایى، درمان بیمارى محسوب نمى‏شود و نگاه کردن و لمسِ حرام بخاطر آن جایز نیست مگر در مواردى که براى درمان سوختگى و مانند آن باشد و پزشک مجبور به لمس و نگاه کردن باشد.

سوال 1302: آیا غیر از شوهر، نگاه کردن افراد دیگر به عورت زن حتّى پزشک، بطور مطلق حرام است؟
جواب: نگاه کردن غیر از شوهر حتّى پزشک و بلکه پزشک زن به عورت زن حرام است، مگر هنگام اضطرار و براى درمان بیمارى.

سوال 1303: آیا مراجعه زنان به پزشک مرد که متخصص بیماریهاى زنان است در صورتى که تخصص او از پزشکان زن بیشتر باشد و یا مراجعه به پزشک زن مشقّت داشته باشد، جایز است؟
جواب: اگر معاینه و درمان منوط به نظر و لمسِ حرام باشد، جایز نیست به پزشک مرد مراجعه کنند، مگر در صورتى که مراجعه به پزشک زن حاذق و متخصّص غیرممکن و یا خیلى سخت باشد.

سوال 1304: آیا انجام عمل استمنا به دستور پزشک براى آزمایش و معاینه منى جایز است؟
جواب: در مقام معالجه، در صورتى که درمان منوط به آن بوده و استمناء به وسیله همسر ممکن نباشد، اشکال ندارد.