مؤونه‏

 

مؤونه‏

سوال 900: شخصى داراى کتابخانه‏اى شخصى است که مدتى از آن کتابها استفاده مى‏نموده است، فعلا چند سال است که از آن استفاده نمى‏کند، ولى احتمال مى‏دهد که در آینده از آن بهره ببرد، آیا در مدتى که از کتابها استفاده نمى‏کند، به آن خمس تعلّق مى‏گیرد؟ و آیا در تعلّق خمس، فرقى بین اینکه خودش خریده باشد یا پدرش، وجود دارد؟
جواب: اگر کتابها در زمان خرید آن مورد نیاز او براى مراجعه و مطالعه بوده و مقدار آن هم مناسب شأن عرفى او باشد، خمس ندارد، حتى اگر پس از سال اول از آن استفاده نکند. همچنین اگر کتابها به او ارث رسیده و یا از طرف پدر و مادر و یا دیگران به او هدیه شده باشد، خمس به آن تعلّق نمى‏گیرد.

سوال901: آیا به طلائى که شوهر براى همسرش مى‏خرد، خمس تعلّق مى‏گیرد؟
جواب: اگر به مقدار متعارف و مناسب شأن او باشد، از مؤونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

سوال902: آیا به پولى که براى خرید کتاب از نمایشگاه بین‏المللى کتاب در تهران قبل از تحویل آن پرداخت شده، ولى هنوز کتابها ارسال نشده است، خمس تعلّق مى‏گیرد؟
جواب: اگر کتابهاى مزبور، مورد نیاز و به مقدار متناسب با شأن عرفى شخص بوده و تهیه آن متوقف بر پیش پرداخت قیمت آن باشد، خمس ندارد.

سوال903: اگر فردى زمین دومى که مناسب شأن او و مورد نیاز جهت ساختمان مسکن براى عائله اوست داشته باشد، ولى در طول سال خمسى قدرت ساخت آن را ندارد و یا در یک سال نمى‏تواند آن را تکمیل کند، آیا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟
جواب: در عدم وجوب خمس، در زمینى که براى ساخت مسکن بدان نیاز دارد، فرقى بین اینکه یک قطعه باشد یا چند قطعه، و یا یک مسکن باشد یا چند مسکن، وجود ندارد، بلکه ملاک، صدق عنوان نیاز به آن به مقتضاى موقعیت و شأن عرفى وى و همچنین وضع مالى او براى ساخت تدریجى آن است.

سوال904: یک سرویس ظروف منزل وجود دارد، آیا استفاده از بعضى از آنها براى عدم تعلّق خمس به آن کافى است؟
جواب: معیار عدم تعلّق خمس به لوازم منزل، صدق عنوان نیاز به آن مطابق با شأن عرفى مناسب با انسان است، هرچند در طول سال از آن استفاده نشود.

سوال905: اگر فرش و ظرفها اتفاقا در طول سال مورد استفاده قرار نگیرد، ولى براى استفاده میهمان به آنها نیاز باشد، آیا خمس در آنها واجب است؟
جواب: در فرض سؤال خمس در آنها واجب نیست.

سوال906: با توجه به فتواى امام خمینى «قدس سره» در مسأله جهیزیه عروس که دختر هنگام ازدواج به خانه شوهر مى‏برد، اگر در منطقه‏اى رسم براین باشد که خانواده داماد اقدام به تهیه و تأمین اثاثیه و لوازم خانه کنند و به مرور زمان و به تدریج به تهیه آن لوازم بپردازند و سال بر آنها بگذرد، چه حکمى دارد؟
جواب: اگر تهیه اساس و لوازم زندگى براى آینده، عرفا جزء مؤونه محسوب شود، خمس ندارد.

سوال907: آیا استفاده از یک جلد از دوره کتابى که از چندین جلد تشکیل شده (مانند وسائل الشیعه) باعث ساقط شدن خمس تمام آن‏دوره مى‏شود یا اینکه باید از هر جلد کتاب یک صفحه خوانده شود؟
جواب: اگر مجموع آن دوره مورد نیاز باشد و یا خرید جلدى که به آن احتیاج است متوقف بر خرید دوره کامل آن باشد، خمس ندارد، در غیر این صورت باید خمس مجلّداتى که الآن مورد نیاز نیست، پرداخت شود، و مجرد خواندن یک صفحه از هر جلد کتاب، براى ساقط شدن خمس کافى نیست.

سوال908: داروهایى که از درآمد وسط سال خریده شده و پول آن توسط سازمان تأمین اجتماعى پرداخت مى‏شود، اگر بدون فاسد شدن تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس به آن تعلّق مى‏گیرد یا خیر؟
جواب: اگر خرید داروها جهت استفاده از آن در مواقع نیاز باشد و در معرض احتیاج هم باشد، خمس ندارد.

سوال909: شخصى خانه‏اى براى سکونت ندارد و براى خرید مسکن یا تهیه مایحتاج زندگى، مالى را پس‏انداز کرده است، آیا این مبلغ خمس دارد؟
جواب: مال پس انداز شده از منفعت کسب اگر براى تأمین هزینه‏هاى زندگى باشد، سر سال خمسى، خمس دارد مگر این که پس انداز براى تهیّه لوازم ضرورى زندگى و یا تأمین هزینه‏هاى لازم باشد که در این صورت اگر بعد از سال خمسى در آینده نزدیک (مثلا دو سه ماه پس از سال خمسى) در راه‏هاى مذکور مصرف شود، خمس ندارد.

سوال910: همسر من قالى مى‏بافد که سرمایه آن متعلّق به خود ماست و براى تهیه آن قرض گرفته‏ایم، در حال حاضر قسمتى از فرش بافته شده است و از آنجا که سال خمسى من به پایان رسیده، آیا پس از تمام شدن فرش و فروش آن براى تهیه احتیاجات خانه، به مقدار بافته شده خمس تعلق مى‏گیرد یا خیر؟ سرمایه ما از جهت خمس چه وضعیتى دارد؟
جواب: پس از استثناى سرمایه که قرض است از قیمت فروش قالى، باقیمانده جزء سود سال فروش محسوب مى‏شود، بنابراین اگر در سالى که بافت قالى تمام و فروخته شده، در مخارج زندگى مصرف شود، خمس ندارد.

سوال911: تمام دارائى من ساختمان سه طبقه‏اى است که هر طبقه آن دو اتاق دارد. در یک طبقه من زندگى مى‏کنم و در دو طبقه دیگر فرزندانم سکونت دارند، آیا به این خانه در حال حیات من خمس تعلّق مى‏گیرد یا اینکه بعد از وفات من خمس دارد تا به ورثه‏ام وصیت کنم که بعد از مردنم خمس آن را بپردازند؟
جواب: ساختمان مورد سؤال خمس ندارد، البته کسى که حساب سال نداشته‏است باید به‏نحوى مصالحه‏نماید.

سوال912: خمس لوازم منزل چگونه محاسبه مى‏شود؟
جواب: لوازمى که با استفاده از آنها عین آن باقى مى‏ماند مثل فرش و غیر آن، خمس ندارد. ولى از نیازهاى مصرفى روزمره مانند برنج و روغن و غیر آنها، آنچه اضافه بیاید و تا سر سال خمسى باقى بماند، خمس دارد.

سوال913: شخصى خانه ملکى براى سکونت ندارد، لذا زمینى خریده تا در آن خانه‏اى براى خودش بسازد، ولى چون پول کافى براى ساخت نداشته، سال بر آن گذشته و آن را به فروش هم نرسانده است، آیا خمس آن واجب است؟ بر فرض وجوب، آیا خمس پول خرید را باید بپردازد یا قیمت فعلى زمین را؟
جواب: اگر زمین را از منفعت کسب سال، براى ساخت مسکن مورد نیاز، خریده باشد، خمس ندارد.

سوال914: در سؤال قبلى، اگر آن شخص شروع به ساختن خانه کند، ولى قبل از اتمام آن، سال خمسى برسد، آیا خمس آنچه در مصالح ساختمان مصرف کرده، واجب است؟
جواب: در فرض سؤال، خمس ندارد.

سوال915: اگر شخصى براى آینده فرزندانش، با اینکه خودش در طبقه اول زندگى مى‏کند، اقدام به ساختن طبقه دوم کند، آیا با وجود عدم نیاز به آن تا چند سال دیگر پرداخت خمس آنچه در آن خرج کرده، واجب است؟
جواب: اگر ساختن طبقه دوم براى آینده فرزندانش در حال حاضر از مخارج مناسب با شأن عرفى وى محسوب شود، آنچه به مصرف رسانده است، خمس ندارد و در صورتى که این چنین نباشد و در حال حاضر هم، نه خودش و نه فرزندانش به آن نیاز ندارند، پرداخت خمس آن واجب است.

سوال916: شما مى‏فرمایید آنچه از مخارج سال محسوب مى‏شود، خمس ندارد، پس شخصى که خانه‏اى براى سکونت ندارد، ولى مالک قطعه زمینى است که یک سال یا بیشتر بر آن گذشته و او نمى‏تواند آن را بسازد، پس چرا این از مخارج او محسوب نمى‏شود؟ امیدواریم توضیح بفرمایید.
جواب: اگر زمین را براى ساخت مسکن مورد نیاز، در آن، از درآمد بین سال خریده باشد، جزء مخارج کنونى وى محسوب مى‏شود و خمس آن واجب نیست، ولى اگر آن را از درآمد سال به قصد فروش و مصرف پول آن براى ساخت خانه خریده باشد، پرداخت خمس آن واجب‏است.

سوال917: سر سال خمسى من اول شهریور است، معمولا امتحانات دانشگاهها و مدارس در اردیبهشت و خرداد برگزار مى‏شود و بعد از شش ماه، اجرت اضافه‏کارى ما در ایام امتحانات پرداخت مى‏شود، خواهشمندم توضیح فرمایید که اگر اجرت کارى را که قبل از پایان سال خمسى انجام داده‏ام، بعد از پایان سال دریافت کنم، آیا خمس به آن تعلق مى‏گیرد؟
جواب: حقوق معوّقه جزئى از درآمدهاى سال دریافت آن محسوب مى‏شود نه سال اضافه کارى، و اگر در هزینه‏هاى سال دریافت مصرف شود، خمس ندارد.

سوال918: گاهى لوازم منزل مثل یخچال به قیمتى کمتر از قیمت بازار به ما فروخته مى‏شود، این لوازم در آینده یعنى پس از ازدواج مورد نیاز ماست، با توجه به اینکه بعد از ازدواج باید آنها را به چند برابر قیمت فعلى تهیه کنیم، آیا به آنها که در حال حاضر بدون استفاده در خانه مانده است، خمس تعلق مى‏گیرد؟
جواب: اگر آنها را با منفعت کسب سال براى استفاده در آینده خریده‏اید و در سال خرید مورد نیاز شما نبوده، باید خمس قیمت عادلانه آن را در سر سال خمسى بپردازید، مگر آنکه به علت عدم توانایى از تهیه یک باره آن هنگام نیاز، ناگزیر از تهیه تدریجى و نگهدارى آن براى زمان احتیاج باشید، و مقدار آن هم به اندازه شأن عرفى شما باشد، که در این صورت جزء مؤونه محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

سوال919: مبالغى را که انسان براى امور خیریه مانند کمک به مدارس، آسیب‏دیدگان از سیل و ملت فلسطین و بوسنى، انفاق مى‏کند، آیا از مؤونه سال محسوب مى‏شود و خمس ندارد؟
جواب: این چنین انفاقها از مخارج سال انفاق محسوب مى‏شود و خمس ندارد.

سوال920: مبلغى را در سال گذشته براى خرید فرش پس‏انداز کردیم و در اواخر آن سال به چند فرش فروشى براى خرید آن مراجعه نمودیم تا اینکه قرار شد یکى از آنان فرش مناسب با ذوق و سلیقه ما را فراهم کند، این کار تا ماه دوم سال جدید طول کشید، با توجه به اینکه سر سال خمسى من ابتداى سال هجرى شمسى است، آیا به آن مبلغ خمس تعلق مى‏گیرد؟
جواب: مبلغ مذکور و فرش تهیه شده در فرض سؤال خمس ندارد.

سوال921: تعدادى از اشخاص اقدام به تأسیس مدرسه خصوصى (غیرانتفاعى) کرده‏اند و بعد از استفاده از سرمایه کمى که اعضا داشتند، هیئت مؤسسّ تصمیم گرفت براى تأمین مخارج آن از بانک وام بگیرد و همچنین مقرر نمود که براى تکمیل سرمایه و پرداخت اقساط بانک، هریک از اعضا مبلغى را به طور ماهیانه بپردازد. این مؤسسه هنوز به مرحله سوددهى نرسیده است، آیا به مبلغى که اعضا ماهیانه مى‏پردازند، خمس تعلق مى‏گیرد؟ آیا مجموع سرمایه که همان قیمت مؤسسه است، خمس دارد؟
جواب: بر هر یک از اعضا واجب است خمس سهم ماهانه خود را که به عنوان سرمایه شرکت مى‏پردازند، و همچنین خمس آنچه را که در ابتدا به عنوان سهم مشارکت در تأسیس مدرسه داده‏اند، پرداخت نمایند، و پس از آنکه هر یک از اعضا خمس سهم خود از سرمایه شرکت را پرداخت نمود، دیگر مجموع سرمایه دوباره خمس ندارد.

سوال922: جایى که در آن کار مى‏کنم، چند سال است مبلغى به من بدهکار است که تاکنون آن را نپرداخته است، آیا به این مبلغ به مجرّد دریافت آن خمس تعلق مى‏گیرد یا اینکه باید یک سال بر آن بگذرد؟
جواب: مبالغى که طلب دارید اگر بابت اجرت کار باشد و سر سال خمسى قابل دریافت نباشد، جزء درآمد سالِ دریافت آن محسوب مى‏شود، که اگر در همان سالِ دریافت در مؤونه مصرف شود، خمس ندارد.

سوال923: آیا ملاک عدم وجوب خمس در مؤونه استفاده از آن در طول سال است یا اینکه نیاز به آن در طى سال کافى است، هر چند موردى براى استفاده از آن پیش نیاید؟
جواب: ملاک در امثال لباس و فرش و مانند آن از چیزهایى که هنگام استفاده، عین آنها باقى مى‏ماند، نیاز به آنها است. ولى معیار در احتیاجات مصرفى روزانه زندگى مانند برنج و روغن و غیره، مصرف است که هر چه از مصرف سالانه آنها زیاد بیاید، خمس دارد.

سوال924: شخصى براى آسایش و رفع نیازهاى خانواده‏اش اقدام به خرید ماشینى با مال غیر مخمّس و سودى که در وسط سال به دست آمده، نموده است، آیا پرداخت خمس آن بر او واجب است؟ در صورتى که ماشین را براى انجام امور مربوط به کارش و یا به هر دو منظور خریده باشد، چه حکمى دارد؟
جواب: ماشین اگر براى انجام امور مربوط به کار و کسب او باشد، حکم ابزار کار را در وجوب خمس دارد، ولى اگر براى رفع نیازهاى زندگى و جزء احتیاجات مناسب با شأن عرفى او باشد، خمس ندارد. البته اگر به پول خرید آن خمس تعلق گرفته باید پرداخت شود.